STABILIZATION FORCE (SFOR)

Duur: 20 december 1996 - 2 december 2004
Krijgsmachtdeel: Koninklijke Landmacht, Luchtmacht, Marine, Marechaussee
Aantal militairen: 12.169
Dodelijke slachtoffers: geen

Achtergronden

De presidenten van Kroatië, Servië en Bosnië toonden zich medio september 1995 onder Amerikaanse en Russische druk bereid mee te werken aan een vredesregeling die uitging van het behoud van de territoriale integriteit van Bosnië. Na het ingaan van een staakt-het-vuren in Bosnië-Herzegovina op 14 oktober 1995 konden de onderhandelingen in alle ernst beginnen. Een maand onderhandelen leverde een General Framework Agreement for Peace in Bosnia and Herzegovina (GFAP) op, beter bekend als het Dayton-akkoord, dat op 14 december 1995 in Parijs werd ondertekend.

Het VN-mandaat, de taken en de organisatie van SFOR

De Veiligheidsraad sanctioneerde op 15 december 1995 in resolutie 1031 de oprichting van de lmplementation Force (IFOR), die operatie Joint Endeavour, een zogeheten chapter seven-operatie moest gaan uitvoeren. IFOR was een robuuste 60.000 militairen sterke multinationale NAVO-implementatiemacht onder éénhoofdige leiding. Zij moest toezien op de handhaving van het staakt-het-vuren, op de afbakening van een lnter-Entity Boundary Line russen de Servische en Moslim-Kroatische gebieden, met aan weerszijden een twee kilometer brede Zone of Separation waarin zich geen troepen of wapentuig van de drie voormalige strijdende partijen mochten bevinden, en op de kantonnering van de militairen en hun zware wapens. IFORmocht daarbij indien nodig geweld gebruiken. IFOR moest daarnaast - meer in het algemeen – orde en rust brengen en zo de uitvoering van het civiele deel van het vredesakkoord mogelijk maken. Een kleinere Stabilization Force (SFOR) lostte IFOR na een jaar af en voerde operatie Joint Guardian uit, vanaf juni 1998 operatie Joint Forge geheten. Het aantal militairen in Bosnië-Herzegovina werd met de overgang van IFOR naar SFOR teruggebracht tot ongeveer 32.000. Daarnaast verdween binnen de MND South-W'est de brigadestructuur. De battlegroups - zoals de Britten een versterkt en logistiek zelfstandig bataljon noemden - werden rechtstreeks opgehangen aan het divisie hoofdkwartier. Drie jaar later wijzigde de omvang en structuur van SFOR opnieuw. De Noord- Atlantische Raad besloot 25 oktober 1999, vanwege de sterk verbeterde veiligheidssituatie in Bosnië, de omvang van SFOR terug te brengen tot ruim 20.000 militairen. Het aantal battlegroups binnen de MND South-W'est daalde daardoor van zeven naar vier. De Nederlandse regering besloot vervolgens op 26 november 1999 de Nederlandse militairen terug te trekken uit Kosovo en de Nederlandse militaire inspanning op de Balkan te concentreren in Bosnië. Groot-Brittannië trok zich op hetzelfde moment terug als lead-nation binnen de MND South-W'est. De Nederlandse regering toonde zich, evenals Canada, bereid een grotere rol binnen deze divisie op zich te nemen. Nederland leverde sinds juli 2000 naast het gemechaniseerde bataljon, een verbindingseenheid en extra personeel voor het multinationale divisiehoofdkwartier. De Nederlandse bijdrage aan SFOR steeg daardoor van ongeveer 1.100 militairen in mei naar 1.431(exclusief het F-16 detachement in Amendola en de Nederlandse maritieme bijdrage) in augustus 2000.
De Nederlandse militairen bij de hoofdkwartieren van IFOR Nederland vulde in februari 1996 135 militaire functies bij de hoofdkwartieren van de land-, lucht- en zeestrijdkrachten. Daarnaast waren Nederlandse militairen actief in de logistieke hoofdkwartieren van IFOR in Split en Zagreb, alsook bij de hoofdkwartieren van de Britse divisie in Gornji Vakuf en de Britse brigade in Sipovo. Het aantal Nederlanders bij de hoofdkwartieren steeg gestaag tot 182 in januari 1997 en daalde
daarna - in het verlengde van de aflossing van IFOR door de kleinere SFOR - tot iets boven de 100 militairen. Bij het IFOR-hoofdkwartier opereerde een National Support Element Netherlands, belast met de logistieke ondersteuning van alle Nederlanders in de internationale staven, en een Netherlands Intelligence Cell, die inlichtingen vergaarde voor de Nederlandse eenheden en het Ministerie van Defensie. SFOR had daarnaast nog twee bijzondere Nederlandse eenheden in de gelederen: een lijnpeloton dat verantwoordelijk was voor de verbindingen van het hoofdkwartier en een transportpeloton dat belast was met het onderhoud en vervoer van de mobiele commandopost van SFOR. Negen 'verbindelaars' waren in de havenstad Ploce geplaatst - een logistiek overslagpunt voor de Franse, Italiaanse en Spaanse eenheden van MND South-East – en bedienden aldaar het Cronos-communicatiesysteem. Enkele Nederlandse officieren werden op hogere functies geplaatst, zoals de brigadegeneraals M.A. van Ulden en P.P.Sonnenschein, die vanaf 22 oktober 1996 tot en met 29 mei 1998 na elkaar de functie van chief combined joint ceil logistics in Zagreb vervulden. Brigade-generaal EJ.A. Pollé was van 19 juni 1998 tot 3 juni 1999 commandant van het hoofdkwartier in Zagreb. Sinds april 2000 leverden Canada, Groot-Brittannië en Nederland bij toerbeurt de divisiecommandant, de plaatsvervangend divisiecommandant, de chef-staf en de divisiestaf van de MND South- Wést. Brigade-generaal R. van Vels bezette sinds april 2000 de stoel van plaatsvervangend divisiecommandant. Elk land nam daarnaast voor de gehele divisie één of meerdere operationele taken voor zijn rekening. Zo leverde de Koninklijke Landmacht verbindingspersoneel, terwijl de Koninklijke Luchtmacht vanaf januari 2001 helikopters zal inzetten. Het gemechaniseerde bataljon in Bugojno stelde een beveiligingspeloton ter beschikking voor het divisiehoofdkwartier, de Banja Luka Metal Factory.

1(NL)Contîngentscommando IFOR / SFOR

In de UNPROFOR / UNPF-periode was de functie van Nederlands contingentscommandant (Contco) een 'bijbaan' geweest. Met de komst van IFOR werd dit een fulltime betrekking. De contingentscommandant werd in zijn werkzaamheden bijgestaan door een vrij omvangrijke staf (op 30 mei 1996 34 militairen). De commandant functioneerde bovenal als de 'oren en ogen' van de minister van Defensie. Hij voorzag het Defensie Crisis Beheersings Centrum (DCBC) van het Ministerie van Defensie van informatie over het verloop van de operatie en de taakvervulling door de Nederlandse eenheden. Daarnaast was er nauw contact met de operationele staven van de Koninklijke Landmacht (KL), Koninklijke Luchtmacht (KLU),Koninklijke Marine (KM) en Koninklijke Marechaussee (KMar) op personeels- en materieelgebied. De contingentscommandant was daarnaast als vanouds belangenbehartiger van de Nederlandse militairen in voormalig-Joegoslavië. Het contingentscommando regelde verder de ontvangst en begeleiding van bezoekers. Het contingentscommando werd na de overgang van IFOR naar SFOR uitgebreid met de brigade marechaussee (zie onder) en een groep die het beheer van de compound in Busovaca (de locatie van 'Hotel Nunspeet') van het per 2 december 1996 opgeheven logistiek en transportbataljon overnam. De sterkte van het contingentscommando steeg hiermee tot 79 militairen. De omvang van SFOR werd in de eerste helft van 1999 met tien procent gereduceerd. De omvang van het contingentscommando daalde daardoor in mei tot 54 personen. Het commando was daarvoor, op 15januari 1999,al verhuisd naar de compound van de logistieke compagnie elders in Busovaca. Het contingentscommando verhuisde op 12 augustus 2000 naar de Banja Luka Metal Factory. De brigade van de Koninklijke Marechausssee bestond in 1996 uit twaalf 'groene' en veertien 'blauwe' marechaussees, verdeeld over Santici (staf), Busovaca, Sisava en Split. De brigadestaf moest - vanwege de opheffing van de compound - in augustus 1996 verhuizen naar het contingentscommando in Busovaca. De 'blauwe' marechaussees waren met de algemene politiedienst belast. De 'groene' arechaussees voerden verkeers-, snelheids- en konvooicontroles uit en begeleidden waardetransporten. De 'groene' marechaussees ondersteunden bovendien vanaf april 1996 de UNIPTF bij het oprollen van alle illegale gemotoriseerde controleposten van lokale autoriteiten. De 'groene' en 'blauwe' marechaussees werden met de overgang van IFOR naar SFOR samengevoegd. De omvang van de brigade nam daarbij af tot achttien marechaussees, om medio 2000 weer te stijgen naar vijfentwintig. De brigade verloor op 24 november 1996 opperwachtmeester H. Eijkenboom.

Contingentscommandanten 1(NL)Contco SFOR
bgen E.M.L.H. Termont (13 december 1996 - 6 juni 1997)
bgen J.G. Eijzenbach (6 juni 1997 - 6 december 1997)
bgen G.H.W de Gilde (6 december 1997- 23 mei 1998)
bgen B. Dedden (23 mei 1998 - 21 november 1998)
bgen G.H.W de Gilde (21 november 1998 - 16 mei 1999)
bgen H.A.J]. Bokhoven (16 mei 1999 – 15 juni 1999)
kol L. Noordzij (15 juni 1999 - 7 november 1999)
kol R.H. Sandee (7 november 1999 - I april 2000)
bgen W.M. Verschraegen (I april 2000 - )

1(NL)Mechbat IFOR / SFOR

De kern van het eerste gemechaniseerde IFOR-bataljon (Mechbat) bestond uit twee
pantserinfanteriecompagnieën (totaal 258militairen) en een staf, staf- en verzorgingscompagnie (ssv-compagnie) van 42 Pantserinfanteriebataljon Limburgse Jagers. De eenheid die de stafcomponent leverde, zou tevens de naamgever van de Nederlandse IFOR / SFOR-bataljons zijn: in dit geval dus 42(NL)Mechbat Limburgse Jagers (L]). De ssv-compagnie werd uitgebreid tot 310 militairen en had, naast ondersteunend en verzorgend personeel, een pantserverkenningspeloton, een mortierpeloton met vier vuurmonden van 120 mm en een peloton van het Korps Commandotroepen (KCT) in haar gelederen. De twee pantserinfanteriecompagnieën vormden, tezamen met een tankeskadron van u Tankbataljon (U7 militairen) en antitank- en geniesecties, drie gemengde teams (A-, B- en C-team). Mechbat had daarmee een totale sterkte van 866 militairen. De uitrusting van het bataljon - onder meer 14 Leopard II-tanks, 22 YPR-pantservoertuigen met 25 mm kanon, 37 YPR-pantservoertuigen met .50 mitrailleur en zes YPR-pantservoertuigen met het draadgeleide Tow-antitankwapen - werd medio december 1995 ingescheept. De eerste groep IFOR-militairen vertrok op 27 december naar Bosnië. Het merendeel van de overige militairen (824 mannen en vrouwen) volgde de eerste week van januari 1996. Een KCT-peloton ging de hoofdmacht van het bataljon vooraf om verkenningen in het beoogde Nederlandse inzetgebied uit te voeren. Na aankomst van de hoofdmacht kreeg het peloton vooral verkennings- en beveiligingstaken opgedragen. De andere onderdelen van het bataljon namen deze taken echter geleidelijk over, waardoor het KCT-peloton eind april tot twee ploegen van acht commando's en enkele staffunctionarissen kon worden teruggebracht. Het KCT-peloton werd in juni 1996 in zijn geheel teruggetrokken. Mechbat kreeg een bataljonsvak in de Britse MND South- Wést onder beheer. De bataljonscommandant richtte zijn commandopost hoog op het Vlasic-massief in sporthotel Babanovac te Sisava in. B- en C-team van Mechbat kregen respectievelijk Jajce en Knesevo (Skender Vakuf) toegewezen als operatiebasis. A-team was in eerste instantie bataljonsreserve. De commandant van de Britse brigade waaronder Mechbat ressorteerde, besloot echter ook A-team een eigen operatiegebied te geven. Elk team zou dan gekoppeld zijn aan één van de voormalige strijdende partijen: B-team
aan de Bosnische Kroaten, C-team aan de Bosnische Serviërs en A-team aan de Moslims in Novi Travnik, hoewel in die plaats ook veel Bosnische Kroaten aanwezig waren. De ssv-compagnie in Novi Travnik maakte op 3 februari 1996 plaats voor A-team en voegde zich bij het bataljonscommando in Sisava. De grenzen van het Nederlandse bataljonsvak werden het eerste half jaar tot tweemaal toe gewijzigd. Allereerst schiep de MND South-Wést op 4 februari 1996 helderheid in het verloop van de westelijke vakgrenzen. Vervolgens werd een compagnie van het Britse Queen’s Lancers Regiment (QLR) op 16 maart ingedeeld bij het Nederlandse bataljon en verantwoordelijk gesteld voor de Vitez-pocket.A-team, dat tot die tijd verantwoordelijk was geweest voor het gebied rond Vitez, breidde zijn operatiegebied daarop naar het westen uit met Donji Vakuf en Bugojno. De commandant van het Britse regiment kreeg op 4 mei het bevel over zijn compagnie terug, maar Britse militairen zouden tot 3 november 1996 in de Vitez-pocket actief blijven. Pas op die datum werd het gebied weer bij het Nederlandse bataljonsvak gevoegd. Mechbat controleerde de naleving van het Dayton-akkoord door patrouillegang en het inrichten van al dan niet mobiele check points (onder meer Ace Baseen Point Bravo) die de aftocht van alle militairen van de voormalige strijdende partijen en hun wapens uit de Zone of Seperation moesten bewaken. Het Nederlandse bataljon was daarnaast verantwoordelijk voor het markeren en ruimen van mijnen en het onderhouden van contacten met de lokale militaire en burgerautoriteiten. De uitvoering van de militaire component van het akkoord verliep in grote lijnen voorspoedig. Het staakt-het-vuren hield stand en de militairen van de voormalige strijdende partijen trokken zich op tijd terug uit de Zone of Separation en uit de gebieden binnen het Nederlandse bataljonsvak die de partijen aan elkaar moesten overdragen. Alleen de kantonnering van troepen en zware wapens verliep in eerste instantie minder voorspoedig. Het Nederlandse bataljon kon echter vanaf II maart 1996 periodiek controles uitvoeren in de kantonneringslocaties en de fabrieken voor wapens en ander militair materieel binnen zijn sector. Overtollig wapentuig en militair materieel werd in opdracht van IFOR voor vernietiging afgevoerd. Nadat de kantonnering was voltooid, waren de voormalige strijdende partijen verplicht troepenverplaatsingen en oefeningen van te voren te melden aan IFOR. De taken van IFOR verschoven in april 1996 geleidelijk van militair naar meer civiel getinte opdrachten. Mechbat hield zich in toenemende mate bezig met het verzekeren van het vrije verkeer van personen, de terugkeer van vluchtelingen, het localiseren van oorlogsmisdadigers en het ondersteunen en het leveren van beveiligingssteun aan civiele organisaties zoals de United Nations International Police Task Force (UNIPTF), het Internationaal Tribunaal en de United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). De veranderende taken weerspiegelden zich vanzelfsprekend ook in het operationele optreden van Mechbat. De permanente en semi-permanente checkpoints, speciaal ingesteld om de terugtrekking en kantonnering te kunnen controleren, werden geleidelijk opgeheven. Elders in het Nederlandse bataljonsvak werden permanente pelotonsbases ingericht, die dienden als uitvalsbases voor sociale patrouilles. Deze bases werden bemand door minimaal een sectie (tien tot twintig militairen) en maximaal een peloton (circa dertig militairen). In het gebied van C-team (Knesevo) waren de wegen schaars en soms erg slecht berijdbaar. Een pelotonsbasis was hier een must. Op 30 mei 1996 werd daarom in Celinac een sectie geplaatst. B-team had oorspronkelijk geen pelotonslocatie. Een sectie van B-team nam op 11 juli echter de basis in Donji Vakuf over van A-team. Een sectie van A-team richtte vervolgens een basis in het dorp Guca Gora in. De pelotonsbasis in Donji Vakuf zou op 7 september 1996 door B-team worden ontruimd om plaats te maken voor de herstelcompagnie, die noodgedwongen de opgeheven compound in Santici moest verlaten. Zowel A-team als B-team bemande daarnaast een relayeerstation (respectievelijk RoA en RoB), om ervoor te zorgen dat overal in het gebied radioverbindingen mogelijk waren. De Limburgse Jagers werden op 19 juni 1996 afgelost door I7(NL)Mechbat Garde Fuseliers Prinses Irene (GFPI,809 militairen). Het verblijf van de Fuseliers in Bosnië stond vooral in het teken van de landelijke verkiezingen op 14 september 1996. In augustus en september ondersteunde Mechbat in operatie Resolute Irene de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE)bij het organiseren en uitvoeren van de verkiezingen. De verkiezingen zelf verliepen voorspoedig. In oktober en november 1996 had Mechbat de handen vol aan de operaties Cornet en Meteor. C-team probeerde gedurende operatie Cornetvoldoende bewijzen te verzamelen om de daders van brandstichtingen, gericht tegen de terugkeer van vluchtelingen, te kunnen berechten. Alle teams van Mechbat namen deel aan operatie Meteor, die tot doel had de lokale politiebureaus te controleren op de aanwezigheid van niet-geregistreerde wapens en munitie.
.
Commandanten 1(NL)Mechbat IFOR
Ikol T.G.]. Damen (21 december 1995 - 19 juni 1996)
lkol J.A van der Louw (19 juni 1996 - 15december 1996)

Commandanten 1(NL)Mechbat SFOR
lkol EM. de Wit (15 december 1996 - II juni 1997)
lkol EA Feskens (II juni 1997 - 6 december 1997)
lkol A.C. Oostendorp (6 december 1997 - 23 mei 1998)
Ikol T.WB. Vleugels (23 mei 1998 - 15 november 1998)
lkol AT. Vermeij (15 november 1998 - 16 mei 1999)
lkol M.].H.M. van Vhm (16 mei 1999 -7 november 1999)
lkol M.].H.M. Bastin (7 november 1999 - 7 mei 2000)
lkol W Sleurink (7 mei 2000 - )