RWANDA

SECURITY SECTOR REFORM MISSIE

Duur: november 2006 – maart 2007
Krijgsmachtdeel: Koninklijke Landmacht, Koninklijke Marine
Aantal militairen: 3

Achtergrond

In het akkoord van Lusaka (1999) werden de eerste afspraken gemaakt over demobilisatie, ontwapening en reïntegratie van de gewapende groeperingen (leger en rebellen).49 De Rwandese autoriteiten waren wel al sinds 1997 bezig met een eerste fase van afslanking van het Rwandese regeringsleger, maar hadden door gebrek aan middelen nog geen aandacht kunnen besteden aan ex-FAR militairen die Rwanda nooit hadden verlaten of krijgsgevangen waren gemaakt. De demobilisatiefase voor uitvoering van het Lusaka-akkoord begon in 2001 en betreft naast de RDF ook de ex-FAR en de ex-rebellen
die uit de Congo terugkeren. In 2006 is de demobilisatie van 20.000 RDF-manschappen voltooid. Daarnaast is de programmacomponent voor toelages voor in Rwanda verblijvende ex-FAR afgesloten; circa 15.000 manschappen hebben hun uitkering ontvangen. Rwanda heeft een programma voor opvang en reïntegratie van FDLRmanschappen na terugkeer uit de Congo. Dit programma wordt ondersteund via het Multi-country Demobilization and Reintegration Program (MDRP) van de Wereldbank en loopt al in verschillende vormen sinds het eind van de jaren negentig. Het wordt geleid en uitgevoerd door de Rwanda Demobilisation and Reintegration Commission (RDRC). Gedurende de verslagperiode (2006) is in het kader van dit programma extra geïnvesteerd in een communicatiestrategie, gericht op het tegengaan van desinformatie door de
FDLR-leiding en op de mogelijkheden voor sociaal-economische reïntegratie. De demobilisatie van rebellen, die zich ophouden in de DRC, verloopt nog traag. MONUC52 zet alle middelen in om het terugkeerproces te bevorderen, waaronder scouts om FDLR-strijders over te halen terug te keren naar Rwanda. Ook wordt er gebruik gemaakt van speciale radiozenders, die uitleg geven over de mogelijkheden tot terugkeer. Voor zover bekend wil de meerderheid van de manschappen demobiliseren, maar zij worden veelal door hardliners binnen de FDLR-leiding gedwongen te blijven. Naar verluidt zouden FDLR-manschappen min of meer gijzelaars zijn van de leiders van de FDLR, die hen gebruiken als kordon voor hun
eigen bescherming. De discipline binnen de FDLR wordt vaak met grove dwang bewaakt; manschappen die verklaren terug te willen keren, zouden worden geëxecuteerd. Diegenen die de strijd willen staken en willen terugkeren naar Rwanda, lopen dus een aanzienlijk risico. Wel lijkt de positie van de FDLR in Oost-Congo, waar zich naar schatting nog zo’n 7 à 8.000 FDLR-milities ophouden, te verzwakken. Het Congolese regeringsleger en MONUC proberen met militaire acties de FDLR-troepen dieper het binnenland in te drijven, waardoor invallen in Rwanda onmogelijk worden. In de loop van 2006 kwam een bescheiden, maar gestage stroom van meestal individuele FDLR-manschappen richting Rwanda op gang om te worden gedemobiliseerd en geïntegreerd in de maatschappij. Dit proces blijft echter moeizaam vanwege de onwil van hardliners binnen de FDLR-leiding om de wapens neer te leggen. Toch zijn er steeds meer tekenen dat de beweging sterk onder druk staat en verdeeld raakt.

Ter bescherming van de veiligheid beschikt Rwanda over een beroepsleger (Rwanda Defence Forces, RDF), een politiemacht (Rwanda National Police, RNP) en vrijwillige burgerwachten (Local Defense Forces, LDF). De verantwoordelijkheid voor de externe veiligheid en de verdediging van het land ligt bij het ministerie van Defensie (leger), terwijl de binnenlandse veiligheid onder de minister van Binnenlandse Zaken (politiemacht) en de minister voor Lokaal Bestuur (vrijwillige burgerwachten) valt. In 2002 is de naam van het Rwandese leger bij wet gewijzigd van Rwandan Patriotic Army (RPA) in Rwanda Defence Forces (RDF). Het RPA was de militaire vleugel van het Rwandan Patriotic Front (RPF) en viel in 1990 vanuit Uganda Rwanda binnen. Na de machtsovername in 1994 in Kigali door het RPF verving het RPA onmiddellijk het regeringsleger van het voorgaande regime van vóór en tijdens de genocide, de Forces Armées du Rwanda (FAR). De RDF is een sterk en gedisciplineerd beroepsleger, dat via het demobilisatieproces inmiddels is teruggebracht van ongeveer 40.000 militairen in 2003 tot het beoogde aantal van 25.000. Rwanda oogst veel lof voor zijn deelname aan diverse vredesmissies, zoals in Sudan In 2000 nam de Rwanda National Police (RNP) de plaats in van de gendarmerie. Het betreft een politiemacht van ongeveer 6.000 agenten, die vroeger deel hebben uitgemaakt van de gendarmerie en de gemeentelijke politie. Crimineel onderzoek wordt verricht door het Criminal Investigation Department (CID). De RNP valt onder het ministerie van Binnenlandse Zaken, terwijl de vroegere gendarmerie onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Defensie viel. De belangrijkste taak van de politiemacht is de binnenlandse veiligheid van de bevolking te waarborgen. Alleen de veiligheid van de bevolking in de grensgebieden met de DRC is in eerste instantie de taak van het leger, en pas daarna van de politie en de LDF. Aangezien het aantal politieagenten niet toereikend is om hun taak naar behoren te vervullen, wordt vaak ook elders de hulp van het leger of de LDF ingeroepen.

Mandaat

Nederland voert een actief regionaal en geïntegreerd beleid ten aanzien van de Grote Meren (Rwanda, Uganda, Democratische Republiek Congo, Burundi), waarbij het ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Defensie elkaar aanvullen en versterken. Dat beleid moet leiden tot vrede en stabiliteit. Juist in dit kwetsbare gebied dat de afgelopen jaren zo vaak toneel is geweest van geweld, is veiligheid de eerste levensbehoefte. Pas als daar in zekere mate aan is voldaan, kan ontwikkeling op gang komen. Hiertoe levert Nederland een bijdrage aan de capaciteitsversterking van de Rwandese Defensie ten behoeve van het uitvoeren van Command Post Exercise / Field Training Exercise. Tevens levert Nederland een juridisch adviseur aan de voorzitter van het Hoog Militair Gerechtshof

Nederlandse deelname

Twee Defensieadviseurs t.b.v. Rwandese leger.
Een Commandeur als Juridisch adviseur (vanaf augustus 2007)